Sağlık Astım Hastalığı

Astım, bronşların aşırı derecede aktif ve duyarlı olması ile karakterize olan, solunum yollarını etkileyen bir rahatsızlıktır. Astımda nefes darlığı, solunumda hırıltı, öksürük ve göğüste sıkışma gibi hastayı yıpratan semptomlar ortaya çıkar. Bu hastalıkta nefes yolları, geri dönüşümlü olarak tıkanır. Ancak, kronikleşerek uzun süre boyunca semptomlar gösterir.

Bu solunum sistemi hastalığında bronş ve bronşiyollerin iltihaplanması söz konusudur. Bu iltihaplanma herhangi bir enfeksiyon nedeniyle olmayıp sadece “duyarlı etkenlere maruziyet” sonrasında gelişir. Maruziyet sonucunda bölgede enflamasyon (iltihap) gelişir ve süreç başlar.

Astım hastalığı olanlarda bu iltihap sürecine karşı aşırı oranda yanıt oluşur. Bölgeye nüfuz eden bağışıklık sistemi hücreleri, çevre dokunun etkilenmesine yol açar. Sonuç olarak hava yolları daralır ve akciğerlerin, dolayısıyla da vücudun oksijenlenmesi azalır.

Astım tanısı olan kişilerde bu hava yolu darlığı çok sık ve şiddetli olmaz. Ancak astım atağı meydana geldiğinde oksijenlenmenin azalması, vücudun ciddi derecede etkilenmesine neden olur. Bu ataklar, aynı zamanda astım krizi olarak da geçer.

Astım atağı nedir?​

Astım atağı, krizler halinde astım hastalığı etkilerinin yaşanması durumudur. Duyarlı maddelere maruz kalan hastanın akciğeri ve hava yolları kısa bir süre içerisinde daralır, siyanoz (morarma) gibi tehlike belirtileri ortaya çıkar.

Ataklar/krizler esnasında hastalar, bazı bulgular gösterir. Bunlardan en önemlisi hastanın hava yollarına sarılması ve nefes alamadığını göstermesidir.

Astım atağı neden gece olur?​

Astım krizi yaşayan kişilerde genellikle bulgular, gece saatlerinde görülür. Bunun tıbbi bir açıklaması yoktur. Bazı uzmanlar, hava yolu değişikliğinin olması nedeniyle gece ataklarının oluştuğunu söylese de net bir görüş yoktur.

Gece gelen krizlerde hastalar, uykularından aniden ve şiddetli bir şekilde uyanır. Bu krizlerde kuru öksürük ve nefes darlığı gerçekleşir. Beraberinde morarmalar ortaya çıkabilir.

Astım türleri​

Astım çok kompleks ve geniş çaplı bir solunum sistemi hastalığıdır. Bu nedenle oluşum nedenlerine ve tipik bulgularına göre farklı türlere ayrılmıştır. Astım türleri şunlardır:

• Alerjik astım: Kişinin alerjen maddeye maruz kalması neticesinde ortaya çıkar. En sık görülen astım türlerinden biridir.
• Mevsimsel astım: Polenlerin artmasıyla birlikte kendini gösteren astım türüdür. Daha çok bahar aylarında polenlerin uçuşmasıyla ortaya çıkar.
• Mesleki astım: Bazı meslek gruplarında alerjen etkiye maruziyet sonucunda bu rahatsızlık gelişebilir. Endüstri alanında çalışan hastalar çok daha risk altındadır. Tekstil işçileri, ormancılar, marangozlar, veteriner hekimler, temizlik maddesi üreticileri, ilaç üretimi yapan işçiler, boya üreticileri, değirmen ve fırın işçileri risk altındadır.
• Yetişkinlik çağı astımı: 18 yaşından büyük bireylerde ortaya çıkan astım türüdür.
• Çocukluk çağı astımı: Astım hastalığının çocuklarda görülen türüdür. 18 yaşından küçük bireylerde görülür.

Astım hastalığı belirtileri​

Astım belirtileri hem şiddetli hem de tipiktir. Belirtiler ortaya çıktığında kişinin yaşam standartları ciddi ölçüde azalabilir. Ancak bu belirtiler astımı işaret ettiği zaman tanı konulmasını da kolaylaştırır.


Astım belirtileri, şu şekilde sıralanabilir;

• Özellikle gece uykudan uyandıran ve krizler halinde kendini gösteren kuru öksürük
• Hastanın çırpınmasına neden olacak kadar şiddetli nefes darlığı
• Nefes almanın güçleşmesi nedeniyle soluk alıp verme sayısının artması (takipne)
• Egzersize ve aşırı aktiviteye karşı hassasiyet veya dayanıksızlık
• Aktivite esnasında çabuk terleme
• Angina pektoris olarak da bilinen ve oksijenlenmenin azalmasıyla ortaya çıkan göğüs ağrısı
• Nefes alıp verme esnasında dışarıdan duyulabilen hışırtı

Astım hastalığında görülen belirtiler, başka solunum yolu hastalıklarında da ortaya çıkar. Ancak astım hastalarında görülen belirtilerin karakteristik özellikleri olduğu için diğer hastalıkların belirtilerinden ayrılır. Bu özelikler, şu şekilde sıralanabilir:

• Belirtiler ortaya çıktığında yorgunluk hali, huzursuzluk, gerginlik ve göz altında torba oluşması
• Her mevsimde farklı şiddette ortaya çıkması
• Alerjenlere ve duyarlı maddelere maruziyet sonrasında çıkması
• Belirtilerin ara sıra ortaya çıkması
• Kendiliğinden geçebildiği gibi ilaçlarla birlikte kısa süre içerisinde geçmesi
• Gece saatlerinde etkisini arttırması
• Krizler halinde meydana gelmesi astım hastalığı belirtilerinin özelliklerindendir.

Astım tanısı nasıl konulur?​

Astım teşhisinin konmasında öncelikle anamnez yani hasta öyküsü alınır. Bunun için hastaların şikayetlerini doğru ve net bir şekilde dile getirmesi gerekir. Anamnez alan doktor, hastaya atakların ne kadar şiddetli olduğunu, ne sıklıkla ortaya çıktığını ve belirtilerin neler olduğunu sorar.

Anamnez tek başına astım tanısı koymada çoğu zaman yeterlidir. Ancak tanıyı netleştirmek ve güvenli kılmak için başka testlere de ihtiyaç duyulabilir.

Uzmanlar, anamnezin yanı sıra alerji testleri, solunum fonksiyon testleri, akciğer röntgen görüntülemeleri ve kan testi isteyebilir. Bu testlerin tamamında astım hastalığına dair farklı bulgular ortaya çıkar. Bu da tan koymayı kolaylaştırdığı gibi aynı zamanda yanlış teşhisi de önler.

Astım tedavisi​

Astım hastaığı, tedavisi olan ve kontrol altına alınabilen bir rahatsızlıktır. Ancak astım tedavisi, sadece atakları kesen ve belirtileri hafifleten tedavilerdir. Onun dışında astımın kesin tedavisi yoktur.

Bu solunum yolu hastalığında ilaç kullanımı önemlidir. Ancak ilaçların yanı sıra bazı yaşam tarzı değişikliklerinin uygulanması da gerekir. Hastalık ömür boyu sürdüğü için bu yeni düzenlemelere uyulmalı ve ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır.

Astımın ilaçlı tedavisi​

Bu hastalık çok kapsamlı olduğu için ve altta yatan birçok faktör olduğu için ilaç tedavisi de zaman içinde çeşitlenmiştir. Bu ilaçların tamamı farklıdır ve hastalık için farklı etki mekanizmalarına sahiptir. Bu ilaçlar, her ne kadar etkili veya güvenilir olsa da her hastada etkisi aynı olmayabilir ve astımı kesin olarak tedavi etmez.


Kullanım amaçlarına göre astım ilaçları şu şekildedir;

• Bu hastalığın tedavisinde en çok kullanılan ilaçlar inhaler steroidlerdir. Hava yoluyla alınan ve doğrudan akciğerlere ulaşan inhaler steroidler, immün sistemin mekanizmasını değiştirir. Özellikle alerjenlere bağlı gelişen astım vakalarında enflamasyon sürecini hafiflettiğinden büyük ölçüde başarı oranına sahiptir. Bu steroidlerin dikkatli kullanılması ve birden kesilmemesi gerekir.
• Astımda sıkça kullanılan bir diğer ilaç türü ise lökotrien antagonistleridir. Bu ilaç türü, hafif direnci olan ve çok şiddetli belirtileri olmayan hastalarda kullanılır. Genellikle tek başlarına kullanılsa da inhaler steroidler ile birlikte de kullanılabilir.
• Uzun etkili inhaler ß2 agonistler, tedavide kullanılan diğer ilaçlardır. Tek başlarına etkileri sınırlı olduğu için steroidlerle birlikte alınırlar. Ancak uzun süre boyunca etkili olurlar.
• Uzun etkili bir diğer ilaç grubu ise tiotropium ilaçlarıdır. Bu ilaçların etki mekanizması sayesinde akciğer fonksiyonlarında da olumlu değişmeler görülür. Kontrol altına alınmayan inatçı vakalarda kullanılır.
• Teofilin grubu ilaçlar, inhale steroidlerden sonra en sık kullanılan ilaçtır. Kas gevşetici etkisi olan bu ilaç, aynı zamanda enflamasyon yanıtlarını da düzenler. Genellikle inhaler steroidlerle birlikte kullanılır.
• Uzun etkili ß2 agonistlerin oral formları da astım hastalığında kullanılır. Diğer ilaçlar kadar sık tercih edilmez.
• Ağır astım hastalığında eğer belirtiler ve krizler kontrol altına alınamıyorsa sistemik steroid ilaçlar ya da bilinen diğer adıyla kortizon ilaçlar kullanılır. Yan etkileri ve yıkıcı etkileri çok fazla olduğu için sık tercih edilmez. 2 haftadan uzun bir tedavi süreci gerektirir.

Astım tanısı konulan hastaların kesinlikle kendi başlarına ilaç tedavisine başlamaması gerekir. Örneğin, aynı evde bir kişiye tanı konulduysa ve diğerinde de aynı belirti görülüyorsa zaman kaybetmeden doktora gidilmelidir. Düzensiz ve kontrolsüz ilaç kullanımı, bu hastalığı tedavi etmeyeceği gibi başka sağlık sorunlarının da gelişmesine yol açabilir.

Astımın ilaçsız tedavisi​

Astımın ilaçsız tedavisi, yoktur. Hastalar, sadece yaşam tarzı değişiklikleri ile ilaç tedavisine ek olarak bazı uygulamalar yapabilir.

Astım hastalığı bitkisel tedavisi​

Astım için bitkisel tedavi yöntemi yoktur. Çünkü hastalık, solunum yolunu ilgilendiren ve uzmanlık gerektiren bir hastalıktır. Bitkisel tedaviler uygulandığında hastalığın ilerlemesi durdurulamaz ve tedavi edilemez. Tam aksine ilaçlara karşı alerji gelişirse ve polene maruziyet olursa astımın şiddeti de artabilir.

Astım tedavi edilmezse ne olur?​

Hastalığın mutlaka kontrol altına alınması gerekir. Aksi taktirde kişinin yaşam kalitesi ciddi ölçüde etkilenebilir. Astım tedavi edilmezse aşağıdaki sorunlar ortaya çıkabilir:

• Rahatsızlık ilerler ve daha ciddi evrede tedavi ihtiyacı ortaya çıkar.
• Siyanoz gibi oksijenlenmenin azlığı nedeniyle semptomlar görülür.
• Kişi aktivite intoleransı yani aktiviteye karşı hassasiyet yaşar.
• Nefes darlığının gelişmesi, hareket kısıtlığına yol açacağından kemik kütlesinde ve yoğunluğunda azalmalar olur, kas kaybı yaşanır.
• Özellikle bebeklerde ve çocuklarda gelişim geriliği problemi ortaya çıkar.

Evde astım testi yapılır mı?​

Evde astım testi diye bir kavram ya da test yöntemi yoktur. Hastaların kendi başlarına astım tanısı koymaları mümkün değildir. Çünkü kesin tanı için güvenilir tıbbi tanı yöntemlerine ihtiyaç duyulur.

Evde tanı koymak mümkün olmasa da hastaların kendilerini takip etmesi gereklidir. Bunun için de astım hastalığında görülen belirtilerin neler olduğu bilinmeli ve çıkan belirtilerin karşılaştırılması gerekir.

Hastalar, ani başlayan nefes darlığı, dönemsel olarak görülen kuru öksürük, bahar aylarında artış gösteren solunum yolu rahatsızlıkları vb. bulgular ile astım hastalığından şüphelenebilirler. Eğer hastaların böyle şüpheleri varsa kendi başlarına tedavi başlatmadan doğrudan doktora gitmelidir.

Astım neden olur?​

Bu hastalığa yol açan birçok etken vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Alerjik hastalıklar (alerjik dermatit, alerjik rinit, besin alerjisi vb.)
• Düşük doğum ağırlığı (gebeliğin normal sürede tamamlanmasına rağmen bebeğin 2.5 kilogramdan az kütleye sahip olması)
• Sigara içmek ya da sigara dumanına maruz kalmak
• Meslek hastalığı

Astımı tetikleyen şeyler nelerdir?​

Astıma yol açan başlıca faktörler olduğu gibi tetikleyen faktörler de vardır. Bu risk faktörleri, astımın görülme olasılığını arttırır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Aşırı duyarlılık
• Erkek olmak
• Genetik yatkınlık
• Polen, küf, hamam böceği, akar ve hayvan tüylerine maruziyet
• Reflü
• İltihap

Astım nefes darlığı nasıl geçer?​

Özellikle ileri derece vakalarda nefes darlığı problemi sıkça ortaya çıkar. Bunun ana nedeni, hava yollarının daralması ve bronşların büzülmesidir. Bu fizyolojik değişim sonrasında kişi, yeterince oksijen alamaz ve nefes darlığı yaşar.

Nefes darlığı görüldüğünde öncelikle hastanın sakin kalması gerekir. Panik durumunda oksijen ihtiyacı artar ve solunum sıkıntısı daha da derinleşir. Daha sonra varsa nefes yolunu açıcı inhalasyonlar kullanılır. Aynı zamanda temiz bir ortama geçilerek hava yolları uygun pozisyona getirilir.

Nefes darlığına yol açan etken ile aynı ortamda bulunulmamalıdır. Örneğin, sigara dumanına maruz kalındığı için nefes darlığı geliştiyse derhal o ortamdan uzaklaşılmalıdır.

Astım hastalığına hangi bölüm bakar?​

Astım hastalığı, göğüs hastalıkları bölümünü ilgilendiren bir hastalıktır. Tanı, tedavi ve kontrol amacıyla göğüs hastalıkları uzmanına gidilmelidir.

Eğer astım krizi geliştiyse göğüs hastalıkları uzmanına gitmek yerine acil servislere gidilmelidir. Aksi halde polikliniği beklemek hastalığın şiddetini arttırabilir.

Astım kalıcı bir hastalık mıdır? Astım kronik bir hastalık mı?​

Astım, kronik bir hastalıktır. Gerekli önlemler alınsa dahi yaşam boyu gizli bir şekilde devam eder. İlaç tedavisine ve yaşam tarzı değişikliklerine uyulduğunda etkileri ortaya çıkmayabilir.

Bu hastalık kalıcı olsa da kişinin rahat bir yaşam geçirmesi kendi elindedir. Eğer ilaç tedavisine uyulursa ve astıma neden olan faktörler uzaklaştırılırsa hastalığın yıkıcı etkileri hissedilmez.

Astım hastalığı ilerlerse ne olur?​

Astım hastalığı ilerlerse bazı sağlık sorunları görülmeye ve şiddeti artmaya başlar. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Astım atakları daha sık görülmeye başlar.
• Konuşmak zorlaşır.
• Özellikle gece tutan kuru öksürük nöbetleri başlar.
• Kalp çarpıntıları yaşanır.
• Yürürken nefes almak güçleşir.
• Parmak uçlarında, tırnaklarda ve dudaklarda oksijenlenmenin az olması nedeniyle siyanoz (morarma) görülür.

Astım bulaşıcı bir hastalık mıdır?​

Astım hastalığı, bulaşıcı bir hastalık değildir. Bir kişide astım hastalığı görülse ve sık öksürükler ortaya çıksa dahi yakınlarına bulaşmaz. Fakat astım, genetik yatkınlık durumunda daha kolay görülen bir rahatsızlıktır.

Anne ve babasında astım tanısı olan kişilerin bu rahatsızlığa yakalanma olasılığı olmayanlara göre çok daha yüksektir. Bu hastaların yaşamın ilk dönemlerinden itibaren düzenli kontrollere gitmesi ve alerji testleri yaptırması gerekir.

Astım hastalığı nasıl geçer?​

Astım hastalığı, tamamen geçmez. Ancak yaşam kalitesini yükseltmek mümkündür. Bu da ilaç tedavisini uygulamak ve alerjenlerden uzak durmaktan geçer.

Astım hastalarının dikkat etmesi gereken ilk husus, düzenli ilaç kullanımıdır. Hastalar, kendilerine reçete edilen ilaçları belirlenen dozda ve sıklıkta kullanmalıdır. Aynı zamanda bir yere giderlerken yanlarında bu ilaçları bulundurmalıdır.

İlaç tedavisinin yanı sıra astıma iyi gelen uygulamalar da astım ataklarının kesilmesine ve belirtilerin hafiflemesine yardımcı olabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Sigara dumanından uzaklaşmak
• Evdeki böcekler için ilaçlama yaptırmak
• Hayvan tüylerinden uzak durmak
• Yorgan ve çarşafları ayda en az 5 kere yıkamak
• Tüylü kıyafet ve yorganlardan uzak durmak
• Parfüm kullanımını azaltmak
• Polenlerin en çok bulunduğu bahar aylarında olabildiğince az dışarı çıkmak ve pencereleri kapatmak

Banyo yapmak astıma iyi gelir mi?​

Banyo yapmanın, astıma iyi gelmesi ile ilgili bir durum söz konusu değildir. Banyo yapmak, sadece vücudu dışarıdan temizler ve akciğerlere herhangi bir etkisi olmaz. Bu nedenle astım tanısı konulan kişilerin banyo sıklığını daha fazla arttırmasına da gerek yoktur.

Astım hastaları nelerden uzak durmalı?​

Astım hastaları, daha kaliteli bir yaşam istiyorlarsa şu hususlara dikkat etmelidir:

• Polenler
• Akarlar
• Hamam böcekleri
• Kedi ve köpek gibi tüylü hayvanlar
• Sigara
• Tüylü materyaller

Astım hastalığı öldürür mü?​

Astım hastalığı, normalde öldürücü değildir. Eğer kontrol altına alındıysa ve hasta, tedavisine düzenli olarak devam ediyorsa hastalığın herhangi bir öldürücü etkisi yoktur. Ancak, nefes darlığı problemleri sık yaşanıyorsa, yaş çok ilerlemişse, akciğer iltihabı ve akciğer kanseri gibi hastalıklar da varsa astıma bağlı nefes problemleri ölüme yol açabilir. Bu durum, daha çok kompleks hastalarda ortaya çıkar ve ölümün tek nedeni olarak astım gösterilemez.

Astım, her yıl yüzbinlerce insanın yaşamını etkileyen ilerleyici bir hastalıktır. Ancak doğru önlemler alındığında ve doktor talimatlarına uyulduğunda hastalar daha rahat bir yaşam sürebilir. Bu tamamen süreci kontrollü bir şekilde yönetmekle ilgilidir.

Kaynak

• https://www.cdc.gov/asthma
• https://www.nhlbi.nih.gov/health/asthma
• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma
• https://www.nhs.uk/conditions/asthma/
• https://medlineplus.gov/asthma.html

Genişletmek için tıkla ...