Sözlük İşletim Sistemi

İşletim sistemi, bilgisayar donanımının bilgisayar yazılımıyla iletişim kurmasını sağlar. İşletim sisteminden pek çok kişi OS (operating system) kısaltmasıyla söz eder. Bir işletim sistemi olmadan, bilgisayarın çalışması ve bilgisayara yazılım yüklenmesi mümkün değildir.

Her işletim sisteminin belirli bir geliştirilme geçmişi vardır. En popüler işletim sistemi Windows ve Android olarak bilinir. Windows masaüstü bilgisayarlarda, Android ise mobil cihazlarda kullanılır. Windows işletim sistemi ücretsizdir. Android ise mobil cihazlarla önceden yüklü bir şekilde gelir.

İşletim sistemi ne işe yarar?​

İşletim sistemi, bilgisayara ait donanım bileşenleriyle kullanıcı arasında köprü görevi gören bir yazılımdır. Her bilgisayar diğer programları çalıştırmak için en az bir işletim sistemine sahip olmalıdır. Web araçlarının, ofis araçlarının ve oyunların çalışabilmesi için işletim sistemi gereklidir.

İşletim sisteminin temel amacı bilgisayar dilini konuşma biçimini bilmeden bilgisayarla iletişim kurabilmenizi sağlamasıdır. Kullanıcının işletim sistemi olmadan herhangi bir mobil cihazı kullanması mümkün olmadığından son kullanıcıya yönelik önemli bir gereksinimdir.

İşletim sistemi ilk olarak 1950 yıllarında ortaya çıkmıştır. General Motors Research Laboratories, 1950'li yıllarda IBM 701 veri işleme makineleri için ilk işletim sistemini kullanmıştır. 1960'lı yıllarda Unix işletim sisteminin ilk sürümü geliştirildi ve bu büyük bir adımdı.

Microsoft, Seattle isimli şirketten 86-DOS yazılımını satın alarak MS-DOS olarak bilinen işletim sistemini 1981 yılında geliştirmiştir. Windows işletim sisteminin temelleri ise 1985 yılında atılmıştır. Bir GUI oluşturulmuş ve MS-DOS ile eşleştirilerek Windows ortaya çıkarılmıştır.

En yaygın kullanılan işletim sistemleri nelerdir?​

İşletim sistemleri masaüstü ve mobil olmak üzere iki farklı türde olurlar. Masaüstü sistemlerde Windows işletim sistemi, mobil sistemlerde ise Android işletim sistemi oldukça popülerdir. Apple gibi markalar ise kendi cihazlarında kendileri tarafından geliştirilmiş işletim sistemlerini kullanırlar.

• Windows: Microsoft tarafından oluşturulmuş işletim sistemidir. En yaygın kullanılan işletim sistemidir. Dünya genelindeki pek çok bilgisayarda onu görebilmek mümkündür. Bilgisayarların büyük bir kısmı Windows sürümlerinden biriyle yüklü gelir.
• Android: Google tarafından geliştirilen Android, dünyanın en popüler mobil işletim sistemidir. Telefonlarda ve tabletlerde kullanılır. Kullanıcıların birbirinden farklı uygulamalara erişebilmesi söz konusudur. Diğer işletim sistemlerine göre daha esnek bir yapıya sahiptir.
• iOS: Apple tarafından oluşturulmuş mobil işletim sistemidir. Kullanıcıların binlerce farklı uygulamaya erişim imkanı vardır. İşletim sisteminde gizlilik ve güvenlik ön plandadır. Kullanıcılara ait verilere izinsiz bir şekilde erişim imkanı tanınmaz.
• MacOS: Apple tarafından geliştirilmiş işletim sistemidir. Markaya ait olan masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarda kullanılır. Diğer masaüstü işletim sistemlerine göre daha kararlı bir şekilde çalışır. Ancak oyun oynamak gibi işlemler için pek elverişli değildir.
• Linux: Finlandiyalı programcı Linus Torvalds tarafından oluşturulmuş bir işletim sistemidir. Topluluklar tarafından geliştirilir ve çeşitli dağıtım sürümleri vardır. Ücretsiz olarak indirilebilir ve kullanılabilir. Diğer işletim sistemlerine göre son kullanıcı açısından kullanımı zordur.

İşletim sistemlerinin pazar payları nelerdir?​

İşletim sistemi çeşitleri kullanım alanlarına göre değişiklik gösterirler. Mobil cihazlar ve bilgisayarlar için kullanılan işletim sistemleri farklıdır. İşletim sistemlerine bakıldığı zaman mobil işletim sistemlerinin biraz daha ön planda olmaya başladığı görülebilir.

Global olarak masaüstü işletim sistemlerinin pazar payları​

• Windows - %75,5
• OS X - %14,99
• Linux - %2,45
• Chrome OS - %2,22
• Diğer - %4,84

Türkiye'de masaüstü işletim sistemlerinin pazar payları​

• Windows - %76,71
• Linux - %5,67
• OS X - %4,44
• Chrome OS - %0,06
• Diğer - %13,12

Global olarak mobil işletim sistemlerinin pazar payları​

• Android - %71,43
• iOS - %27,85
• Diğer - %0,72

Türkiye'de mobil işletim sistemlerinin pazar payları​

• Android - %82,38
• iOS - %17,37
• Diğer - %0,25

Söz konusu veriler 2021 yılı Mayıs ile 2022 yılı Mayıs aralığını kapsar. Tablet cihazlarda kullanılan veriler dahil edilmemiştir. Masaüstü sistemlerde Windows işletim sisteminin, mobil cihazlarda ise Android işletim sisteminin en yüksek pazar payına sahip oldukları kolayca görülebilir.

İşletim sistemi türleri nelerdir?​

İşletim sistemi, bir bilgisayar veya mobil cihaz tarafından kullanılan tüm programları ve uygulamaları destekler. Bir işletim sistemi bilgisayar ve aygıtla etkileşime girmenizi sağlar. Ancak işletim sistemleri kullanım alanlarına göre farklılık gösterirler.

1. Batch türü işletim sistemleri​

Batch türü işletim sistemleri ile bilgisayarlar arasında bir bağ bulunmaz. Kolay işleme ve daha hızlı yanıtlar için benzer görevleri gruplara ayırma görevi görür. Oldukça zaman alıcı görevler için çok daha uygun bir seçenektir.

• Batch türü işletim sistemleri birçok farklı kullanıcı tarafından paylaşılabilirler.
• Batch türü işletim sistemleri zamanlarının büyük bir bölümünü işleyiş halinde geçirirler.
• Büyük iş yüklerini yönetmek ve onları tamamlamak çok daha kolaydır.
• İş yüklerinin tamamlanması için gereken süreyi tahmin etmeyi mümkün hale getirir.

2. Çoklu görevlere uygun işletim sistemleri​

Çoklu görevlere uygun işletim sistemleri belirli bir göreve zaman ayırmayı ve görevler arasında sık sık geçiş yapmayı imkanlı hale getirir. Batch türü işletim sisteminden farklı olarak kullanıcıların sistemdeki çalışmalarını aynı anda tamamlamasına olanak tanır.

• Görevleri gerçekleştirirken ortaya konan performans açısından hızlı sonuç alınır.
• İşlemcinin boşta kalma süresi minimum düzeye indirilir ve ek performans elde edilir.
• Gerçekleştirilen tüm görevlerin eşit başarı şansı elde edebilmesi söz konusudur.
• Yazılımların yinelenmesi ve tekrara girmesi gibi olasılıkları minimize eder.

3. Dağıtık işletim sistemleri​

Dağıtık işletim sistemleri birbiriyle iletişim hatları ve paylaşılan bir ağ aracılığıyla iletişim kuran birbirine bağlı bilgisayarlara dayalıdır. Her otonom sistemin boyut ve işlev açısından farklılık gösterebilmesi söz konusudur. Dağıtık sistemler birden fazla kullanıcıya hizmet edebilirler.

• Dağıtık işletim sistemleri uzaktan çalışmaya izin verirler ve daha hızlı alışverişi sağlarlar.
• Bir yerde yaşanacak arıza sonrasında sistemde fazla kesinti yaşanmayabilir.
• Veri işleme konusunda gecikmeler olabildiğince azaltılır ve ana bilgisayarın yükü azaltılır.
• Ağa daha fazla sistem eklemek mümkün olduğundan esnek yapıdadırlar.

4. Ağ işletim sistemleri​

Ağ işletim sistemleri kullanıcılara verileri ve uygulamaları yönetme imkanı tanıyan bir sunucuya kurulur. Bu işletim sistemi kullanıcıların çoğunlukla yerel bir ağda bulunan yazıcıları, güvenlik yazılımlarını ve diğer uygulamaları paylaşabilmesini sağlar.

• Merkezi sunucuların yüksek kararlılık sağlaması sebebiyle oldukça kullanışlıdırlar.
• Güvenlik sorunlarından endişe edildiği durumlarda en etkileyici çözümdür.
• Yeni teknolojileri yükseltmek ve entegre etmek diğerlerine göre daha kolaydır.
• Ağ işletim sisteminin yer aldığı sunucuya uzaktan erişmek mümkündür.

5. Gerçek zamanlı işletim sistemleri​

Gerçek zamanlı işletim sistemleri zaman gereksinimlerine uyum sağlaması gereken sistemlere destek sağlar. İşlemlerin gerçekleştirilme süresi oldukça düşüktür. Son derece hassas ve yüksek hassasiyet gerektiren süreçler için faydalı görülür. Trafik kontrolü gibi alanlarda kullanılırlar.

• Cihaz ve sistemleri maksimum düzeyde kullandıklarından daha fazla çıktı söz konusudur.
• Görevler arası geçişler oldukça hızlı bir şekilde gerçekleştirilir ve sorun yaşanmaz.
• Gerçek zamanlı sistemlerin programlanmasında ince işçilik vardır ve hatasızdır.
• Gömülü sistemlerde tercih edilirler ve belleğin kolayca atanmasını sağlarlar.

6. Mobil işletim sistemleri​

Mobil işletim sistemleri akıllı telefonlar, tabletler ve giyilebilir teknolojik cihazlarda kullanılırlar. Bu işletim sistemleri kişisel bilgisayarın özelliklerini mobile yansıtmaya çalışır. Kurulu uygulamalara erişim sağlamak için cihazın açılmasıyla başlar. Kablosuz ağ bağlantısını yönetmekte de kullanılır.

• Mobil işletim sistemlerinin kullanımı ve öğrenilmesi diğerlerine göre çok daha kolaydır.
• Optimize edilmiş olan mobil işletim sistemleri bataryaları fazla tüketmezler.
• Mobil işletim sistemlerinde kullanıcı deneyimini ön plana çıkarmak en önemli gereksinimdir.
• Bu tür işletim sistemleri üzerinden yoğun işlemler verimli bir şekilde gerçekleştirilemez.

İşletim sistemleri çok çeşitli olsa bile son kullanıcı açısından öne çıkanlar Windows, Android, iOS, MacOS, Linux ve Chrome OS şeklindedir. Her işletim sisteminin fonksiyonları ve geliştirilme süreci farklıdır. Doğal olarak kullanıcıların yapabilecekleri işletim sistemlerinin yapısı ve cihazlarla sınırlıdır.

Kaynak

• https://www.techtarget.com/whatis/definition/operating-system-OS
• https://gs.statcounter.com/os-market-share/desktop/worldwide

Genişletmek için tıkla ...