Osmanlı tarihi açısından önemli merkezlerden biri olan Amasya’da, sultanlar, anneleri, vezirler tarafından yaptırılmış yapılar vardır. Bunların en erken tarihlisi olan Bayezitpaşa camisi’ni (1414), vezir Bayezit Paşa mimar Doğan ve Yakup’a yaptırmıştır. Erken Osmanlı camileri benzeri, ters T planında, kesme taştan bir yapıdır. Vezir Yörgüç Paşa’nın yaptırdığı Yörgüçpaşa camisi (1428), cami ve medrese bölümlerinden oluşur. Dönemin en önemli yapısıysa, Bursa üslubuyla, klasik üslup arasındaki Bayezit külliyesi’dir. Bayezit II, kente armağan olarak mimar Şemsettin Ahmet’e yaptırmıştır (1482 - 1486). 1591 ve 1669’da onarılan yapı, Amasya camilerinde çokça görülen ters T planındadır. Caminin batısındaki U planlı medresesi bugün İl halk kitaplığı’ dır. Kapıağası medresesi (1488), sekizgen planıyla, bu yapı türünün tek örneğidir. Abdülmümin bin Hüseyin’in yaptırdığı medresede kubbeli revaklar ardında kubbeli odalar; sekizgenin bir kenarında da büyük medrese odası bulunur. Hızırpaşa camisi özgün biçimiyle günümüze ulaşan, ahşap tavanlı, zaviyeli camilerdendir (XV. yy.). Mehmetpaşa camisi (1486), Hatuniye camisi (1510), Abidehatun camisi (XVII. yy.), Şehzadeler türbesi (1410), Şadgeldipaşa türbesi (XIV. yy.), Şehzade Osman türbesi (1513), Bedesten (1483), Mustafabey hamamı (1436) dönemin anılabilecek örnekleridir.
Amasya, Yeşilırmak boyunca uzanan, cumbalı, kırma çatılı, geniş saçaklı, ahşap bezemeli evleriyle, türk sivil mimarlık örnekleri açısından da önemli merkezlerdendir.
