Sağlık Verem Hastalığı

Verem hastalığı, myobacterium tuberculosis olarak bilinen bir bakteri nedeniyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Esas olarak akciğeri etkileyen ve solunum yoluyla insandan insana bulaşabilen bu hastalık, ciddi seyri olan ve kontrol altına alınmadığında yıkıcı etkileri olan bir hastalıktır.

İnsanlık tarihinin en eski hastalıklarından olan verem, akciğerlerdeki bütün dokuları tutar. Myobacterium tuberculosis bakteri etkeni, solunum yoluyla vücuda girdikten sonra ilk etapta yakın akciğer dokularında tutulum gösterir. Daha sonra bronş ve bronşiyollere geçen bakteriler, kısa süre içerisinde kan dolaşımı ile bütün vücudu istila eder. Bu nedenle hastalığın ilerleyen aşamalarında akciğere ek olarak diğer organlar da etkilenir. İlerleyen vakalarda bakterilerin tutulum gösterdiği alana göre akciğer veremi ile akciğer dışı verem şeklinde isimlendirilir.

Verem, akciğerin dışına çıktığında ilk etapta lenf sistemine geçer. Buradan kemiklere, beyne, kalbe ve karın boşluğuna geçen verem etkenleri kısa süre içerisinde tüm vücudu etkilemeye başlar.

Verem, diğer hastalıkların aksine ilerleyişi oldukça uzun olan ve farklı fazlarda görülen bir hastalıktır. Doktorlar, hastalığı daha iyi takip etmek adına bakterinin vücuda ilk geçtiği dönemi primer verem enfeksiyonu ve yıllar sonra ortaya çıkan hastalık bulguları için reenfeksiyon verem dönemi olarak tanımlamalar yapar.

Verem hastalığı belirtileri nelerdir?​

Verem, vücutta hemen belirti göstermeye başlamaz. Kuluçka dönemine giren tüberküloz bakterisi, birkaç hafta boyunca sessizce çoğalır. Ardından ilk etapta akciğerleri ilgilendiren belirtiler ortaya çıkar.

Verem kaynaklı en tipik belirti, öksürüktür. Kuru ve balgamlı olan bu öksürükler, ilerleyen safhalarda kanlı öksürük olarak görülmeye başlar. Birkaç hafta boyunca devam eden vereme bağlı öksürük ilerleyen haftalarda birkaç gün kesilip sonrasında tekrardan ortaya çıkar.


Verem etkeni, akciğerlerde üremeye devam ettikçe akciğer dokusu enfeksiyonu artış gösterir. Bu da hastalarda göğüs ağrısı olarak kendini gösterir. Bu ağrı, akciğer zarlarının etkilenmesi nedeniyle ortaya çıkar.

Veremin erken döneminde 39 dereceye kadar çıkan enfeksiyon tablosu gelişebilir. Bu ateş, enfeksiyona bağlı olup genellikle parasetamol gibi ilaçlarla kontrol altına alınır. Ateş, vücudun tüberküloz etkenine karşı gösterdiği bir reaksiyondur.

Verem hastalığı ilerledikçe daha tipik bulgular ortaya çıkar. Bunlar genel olarak şu şekildedir:

• Geceleri terleme
• İştah kaybına bağlı kilo kaybetme
• Halsizlik
• Nabız atımında değişiklik
• Deri değişiklikleri
• İşitme ve görme bozuklukları

Veremde görülen belirtiler, genellikle organların tutulumu ile ilgilidir. Günümüzde bu hastalık, daha çok akciğer tutulumunda fark edilip müdahale edildiği için diğer organlardaki bulgular, çoğu zaman ortaya çıkmaz. Ancak, sinsi bir şekilde ilerleyen tüberküloz vakalarında akciğer dışı organlara ait belirtiler görülebilir.

Verem belirtileri ne zaman ortaya çıkar?​

Myobacterium tuberculosis, vücuda girdikten hemen sonra enfeksiyona neden olmaz. Ortalama 2-3 haftalık bir kuluçka süresi gerekir. Bu kuluçka sona erdikten sonra ilk belirtiler ortaya çıkar.

Verem belirtileri, etkenle karşılaştıktan sonraki 1 ay içerisinde görülmeye başlar. Eğer kişi, dirençli değilse ve akciğer tutulumu gerçekleştiyse öksürükle başlayan ve göğüs ağrısı ile devam eden bulgular görülür. İlerleyen aylarda daha ciddi bulgular görülmeye devam eder.

Verem hastalığı neden olur?​

Verem, sadece bakteri kaynaklı olan bir enfeksiyon hastalığıdır. Myobacterium tuberculosis adındaki bakteriler, solunum yoluyla vücuda girdikten sonra verem hastalığı ortaya çıkar. Bu bakteri dışındaki herhangi bir bakteri, virüs ya da mantar vereme neden olmaz.

İnsan üzüntüden verem olur mu?​

Üzüntüden verem olma deyimi, Yeşilçam filmleri nedeniyle ortaya çıkan bir kavramdır. Ancak bunun tıbbi bir açıklaması yoktur.

Üzüntü, doğrudan verem hastalığının gelişmesine neden olmaz. Ancak yıllarca süren üzüntü ve stres durumu, kişinin immün sistemini zayıflatırsa myobacterium tuberculosis etkenlerinin verem yapma olasılığı artabilir. Bu da çok düşük ihtimalle gerçekleşir.

Verem hastalığı bulaşıcı mıdır?​

Verem, bakteri kaynaklı olan bir hastalık olduğu için bulaşıcı hastalıklar içerisinde değerlendirilir. Hastalığa neden olan bakteri etkenleri, hava yoluyla alındıktan sonra bulaşma gerçekleşir.

Bu hastalığın bulaşması, farklı yollarla olur. Hapşırma ve öksürme en çok bulaşmaya neden olan faktördür. Bununla birlikte konuşma ve damlacık sıçraması nedeniyle de enfeksiyon gelişebilir. Burada önemli olan, mybacterium tuberculosis içerikli damlacıkların vücuda damlacık yoluyla alınmasıdır.

Hastalık etkeni, vücuda girdiğinde direkt olarak enfeksiyona neden olmaz. Yapılan araştırmalarda verem etkenine maruz kalan her 100 hastadan yalnızca 5’inin hastalığı geçirdiği ve geriye kalan 95’inin hastalığı geçirmediği tespit edilmiştir. Hastalığa yakalanmayan kişilerde, verem etkenleri bulunsa dahi herhangi bir belirti görülmez ve laboratuvar bulguları normal çıkar.

Verem nasıl bulaşır?​

Verem hastalığı, damlacık yoluyla bulaşır. Kişinin akciğerinde üremeye devam eden bakteriler, aynı zamanda damlacıkların içerisine de geçer. Hasta öksürdüğünde, hapşırdığında ve konuştuğunda bu damlacıklar havaya saçılır. Sağlıklı kişiler, bu damlacıkları soluduğunda verem etkeni kişiye geçer.

Verem hastalığı hemen bulaşır mı?​

Verem, sanıldığı kadar kolay bulaşan bir hastalık değildir. Bakterinin hastalığa neden olması için öncelikle yeterli miktarda bakteri kümesinin sağlıklı kişiye geçmesi gerekir. Bunun için sağlıklı ve hasta kişilerin aynı ortamda saatlerce korunmasız bir şekilde bulunması gerekir. Yani veremli bir kişi, sağlıklı bir kişinin yanından geçtiğinde hemen bulaşma gerçekleşmez.

Hastalığın bulaşmasını güçleştiren başka bir etken daha vardır. Bakteri yüklü damlacıklar, havada uzun süre asılı kalmadığından solumayla bulaşma riski azalır. Eğer hasta ile sağlıklı bir kişi aynı ortamda birkaç dakika bulunursa hastalığın bulaşma ihtimali çok azdır. Bulunma süresi arttıkça hastalığın bulaşma riski de artar.

Verem insandan insana bulaşır mı?​

Verem, insandan insana bulaşan bir hastalıktır. Hastalıklı bir kişinin, bakteri yüklü damlacıkları sağlıklı bir bireye geçerse hastalık gelişebilir.

Verem nasıl bir hastalık?​

Verem, tüm yönleriyle ele alındığında kompleks olan bir hastalıktır. Sinsi başlayan ancak ciddi şekilde ilerleyebilen verem kısa süre içerisinde hastanın yaşam kalitesini etkileyebilir.

Tedavi olanakları ve bakım kalitesi her ne kadar kaliteli olsa da tüm organlar etkilenebileceği için verem tehlikeli bir hastalıktır. Hastalar en basit şüpheli durumlarda dahi verem riski nedeniyle verem savaş dispanserlerine gitmelidir.

Verem hastalığı tedavisi​

Verem tedavisi için öncelik antibiyotiklere verilir. Vereme yol açan bakteriye uygun olan antibiyotikler, belirli bir süre kullanılır ve enfeksiyon tedavi edilir. Bu antibiyotik tedavisinde öncelik, bakteriyi durdurmak ve vücuttan uzaklaştırmaktır.

Hastalığın yol açtığı enflamasyonu yani iltihaplanmayı gidermek için kortikosteroid ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar, bağışıklık sisteminin aktivitesini düzenledikten sonra iyileşmeyi hızlandırır.


Bazı ilerleyen vakalarda cerrahi tedaviye gerek duyulabilir. İlaçla tedavi edilemeyen ve kalp tutulumu olan hastalarda doku onarımı için ameliyat gerekli olabilir. Çok sık tercih edilmez.

Verem ilaçları​

Tedaviye, öncelikle antibiyotik ilaçlar ile başlanır. Bu ilaçlar reçete edilirken hastanın sağlığı, ilaçları tolere edebilme durumu ve organ tutulumları göz önünde bulundurulur. Bununla birlikte ilaçlara karşı direnç olup olmadığı da ilaç seçiminde göz önünde bulundurulur. Verem ilaçları veya kullanılan antibiyotikler şunlardır:

• Rifampisin
• Pirazinamid
• İzoniazid
• Morfozinamid
• Streptomisin
• Etambutol

Verem ilaçları nasıl kullanılır?​

Verem antibiyotik tedavisi çeşitli olduğu için hastaya özel talimat verilir. Genellikle tablet olarak bulunan ilaçlar 6-9-12 aylık tedaviler şeklinde verilir. Verem tedavisinde kombine antibiyotik kullanımı gerekli olabilir.

Bu hastalık, ciddi etkileri olabilen ve toplum için de zararlı olabilen bir hastalık olduğu için hasta kontrollü tedavi gerekir. Tedavi için hastaların her gün antibiyotiklerini alması istenir. Bunun için de hasta evinde ziyaret edilebilir ya da verem savaş dispanserlerine çağrılarak sağlık personeli yanında ilacını kullanması istenebilir. Bazı şehirlerde pilot uygulama olarak görüntülü arama ile ilaç kullanım takibi de yapılmaktadır.

Verem ilaçları ne zaman etkisini gösterir?​

İlaçların ne zaman etki göstereceği hastalığın ilerlemesine, tedavi kombinasyonuna ve kişinin hastalığa verdiği yanıta göre değişir. Bu nedenle net bir cevap vermek mümkün değildir. Ancak ortalama 3 ay içerisinde ilk iyileşme belirtileri görülmeye başlar.

Verem tanısı​

Diğer enfeksiyon hastalıklarında bazı bulgular, spesifik bulgu olarak nitelendirilir ve hasta öyküsü ile tanı kolaylaştırılabilir. Ancak bu durum, verem hastalığı için mümkün değildir. Hekimler, kesin tanı için bir dizi görüntüleme yöntemine ve laboratuvar incelemesine gerek duyar.

Hastalara yapılan akciğer grafisi ve bilgisayarlı tomografi ile akciğer tutulumları incelenir. Bunun yanı sıra balgam testleri ve akciğer sesi dinlemesi ile tanı koymak kolaylaştırılır. Kesin tanı PPD verem testi ile yapılır.

Verem testi​

Verem testi ya da bilinen diğer adıyla tüberkülin deri testi, kesin tanı koymak için başvurulan yöntemdir. Bu testte şüpheli kişinin derisine basit enjeksiyonlar yapılır. Daha sonra derinin verdiği reaksiyona göre tanı konulur.

Tanı koyarken derideki kabarcıkların ölçülmesi gereklidir. Daha önceden belirlenen boyutlar hastadaki ile uyumluysa sonuç pozitif olarak değerlendirilir. Eğer kabarcıklar küçük boyutluysa sonuç negatif olarak yorumlanır. Büyük boyutlu olan ancak yeterli düzeyde olmayan kabarcıklarda testin yenilenmesi istenebilir.

Verem testinde sonucun pozitif çıkması kişinin hasta olduğu anlamına gelmez. Pozitif sonuç, kişinin verem etkeni ile karşılaştığını gösterir.

Verem testi ne kadar sürer?​

Verem testini uygulamak birkaç dakika sürer. Derinin hemen altına enjeksiyon yapılarak test sonucu beklenir. Sonucun çıkması ve kesin tanılama ise birkaç saat kadar sürebilir.

Verem deri testi pozitif nasıl anlaşılır?​

PPD testi uygulandıktan sonra deride farklı boyutlarda kabarcıklar oluşur. Bu kabarcıklar, daha önce belirlenen boyutlarla karşılaştırılır. Eğer hastanın derisindeki kabarcık verem etkenin olduğunu gösteriyorsa test, pozitif olarak yorumlanır.

PPD testi negatif olduğu nasıl anlaşılır?​

PPD testinin negatif olması için kabarcıkların küçük çaplı olması gerekir. Deriye uygulanan enjeksiyon sonrasında kabarcıklar birkaç saat içerisinde büyümüyorsa ve sabit kalıyorsa sonuç negatif olarak yorumlanır.

Verem testi pozitif çıkarsa ne olur?​

PPD verem testinin pozitif çıkması, kişinin verem hastası olduğu anlamına gelmez. Kişi daha önceden verem geçirmiş ya da vücudunda hastalık yapmayacak miktarda verem etkeni vardır denilebilir. Bu pozitif sonuçtan sonra hastaların akciğer ve diğer organlarının görüntülenmesi gerekir.

Vereme ne iyi gelir?​

Vereme en iyi gelen uygulama, antibiyotik kullanımıdır. Bu tedavide, hastaların bilinçsiz antibiyotik kullanımından kaçmaları ve hekimleri ile sık görüşme yapmaları gerekir.

Antibiyotik tedavisinin yanı sıra temiz hava almak, sigaradan uzak durmak ve nefes egzersizleri yapmak da vereme iyi gelir. Hastalar, bu süreçte ne kadar çok dinlenirse ve nefes egzersizi yaparsa iyileşmeleri de o kadar kolay olur.

Vereme ne iyi gelmez?​

Vereme iyi gelmeyen uygulamalar ve davranışlar şunlardır:

• Sigara içmek
• Gereksiz antibiyotik ve diğer ilaçları almak
• Aşırı efor sarf etmek

Verem öldürür mü?​

Verem, çok eski yıllarda öldürücü hastalıklar içerisinde yer alan bir hastalıktı. Ancak zaman içerisinde tedavi olanakları ve bakım koşulları iyileşti. Son gelişmelerle birlikte bu hastalığın öldürücülüğü büyük oranda arttı.

Hastalar, antibiyotik kullanımlarına dikkat ettiğinde ve verem savaş dispanserlerinde bulunan doktorların talimatlarını dinlediğinde eski sağlıklarına büyük oranda kavuşabiliyor. Eğer hastalar ilaç kullanımına dikkat etmezse ve verem hastalığı tüm vücudu etkisi altına alırsa ölüm gerçekleşebilir. Bu çok nadir görülen bir durum olsa da ihtimaller dahilindedir.

Verem hastaları ne kadar yaşar?​

Verem hastaları, talimatlara uyup tedavilerini olduklarında normal bir insan kadar yaşayabilir. Eğer kişinin akciğerinde çok ciddi hasar kalırsa ya da diğer organlar etkilenirse yaşam süresi bir miktar azalabilir.

Doğru tedavi uygulanmadığında hastalar yaşamlarına aynı şekilde devam edebilir ve yaşam süresi de değişmeyebilir. Ancak bu hastaların yaşam kalitesi sağlıklı bir bireyden çok daha düşük olur. Özellikle nefes alamama, çabuk yorulma, sık enfeksiyon geçirme ve zayıflama bunların birer göstergesidir.

Verem hastalığı kanser mi?​

Verem hastalığı, bir kanser değildir. Kansere benzer belirtiler gösterse de aslında bu bir enfeksiyon hastalığıdır.

Verem hastalığı kansere çevirir mi?​

Normal şartlarda verem hastalığının kansere yol açması beklenmez. Ancak bazı hastalarda çok ciddi organ tutulumu olduğu için doku harabiyeti gelişebilir. Bu da ilerleyen yıllarda kansere yol açabilir.

Verem tedavi edilmezse ne olur?​

Verem, mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Verem tedavi edilmediği taktirde aşağıdaki durumlar ortaya çıkabilir:

• Tüm vücudu kapsayan enfeksiyon hastalıkları gelişebilir.
• Kilo kaybı olabilir.
• Nefes alma güçleşebilir.
• Aktivite intoleransı gelişebilir.
• Ölüm gerçekleşebilir.

Verem hastalığı ilerlerse ne olur?​

Verem hastalığı tedavi edilmezse ilerlemesi kaçınılmazdır. Hastalık ilerledikçe öncelikle akciğerin tamamını ektisi altına alır. Daha sonra ilk etapta akciğer çevresindeki dokulara daha sonra da tüm vücuda yayılım olur. Bu da zaman içerisinde farklı organlara ait farklı belirtilerin görülmesine neden olur.

Verem hasar bırakır mı?​

Verem, erken teşhis edildiğinde ve tedavi edildiğinde hasar bırakmaz. Ancak tedavinin geç başlaması durumunda başta akciğerler olmak üzere birçok dokuda hasar gelişebilir. Bu hasarlar çoğu zaman ilaçla tedavi edilebilir olsa da bazı olgularda cerrahi tedavi gerekebilir.

Verem kendiliğinden geçer mi?​

Verem kendiliğinden geçmez. Hastalığın tedavi edilebilmesi için mutlaka antibiyotik tedavisine gerek duyulur. İlaç tedavisine başlanmadığında tüm organlar sepsis nedeniyle enfekte olabilir.

Kaynak

• https://en.wikipedia.org/wiki/Tuberculosis
• https://www.cdc.gov/tb/publications/factsheets/
• https://www.nhs.uk/conditions/tuberculosis-tb/

Genişletmek için tıkla ...