Şairler / Yazarlar

JÁNOS ARANY (şâir) MACAR şâiri, 1817 yılında Nagyszalonta'da doğdu. Yoksul bir ailenin çocuğuydu. Hayatını; gezgin oyuncu, öğretmen ve belediyede küçük bir memur olarak kazandı. Sonunda kendini şiire verdi. "Kaybedilen Anayasa (1843)" adlı eseriyle yazarlık mesleğine girdi. 4 yıl sonra, "Toldi" adlı 3 bölümlük destanının 1. kısmıyla "Kisfaludy" derneği ödülünü kazandı. 1848' de Kurtuluş savaşına katıldı. 1851' den sonra Nagykörös lisesinde öğretmen, 1859' da Macar İlimler akademisi üyesi ve 1865' de Genel sekreteri oldu. Deyiş ve öz bakımından kusursuz olan baladlarından (Balladak, 1853-77) dolayı kendisine "Baladlar Shakespeare'i" adı verildi. Ayrıca, Shakespeare ve Aristophanes'den yaptığı çevirilerden başka; "Deli İstok...

LOUİS CLAUDE D'AQUİN (besteci) FRANSIZ orgcu ve besteci, 1694 yılında Paris'de doğdu. 6 yaşında kral 14. Louis'nin huzurunda "klavsen" çaldı. 12 yaşında Saint-Chapelle'de, Marin de la Guerre'in yerine geçti ve Petit-Saint-Antoine'da orgcu oldu. 1727' de, Saint-Paul kilisesi orgculuğu için açılan yarışmada Rameau'nun önüne geçti. Cordeliers'de Louis Marchand'ın, Krallık kilisesinde Andrieu'nün, Notre-Dame'da (1755) Calvière'in halefi oldu. Parlak bir virtüöz, yorulmak bilmez bir besteci, 18. yy. zevksizliğine karşı çıkan nadir orgculardan biriydi. Louis Claude d'Aquin, 1772' de Paris'de öldü. Basılmış eserleri azdır : Bir küçük kantat, "La Rose", bir klavsen parçaları "Derleme"si, çoğu keman, flüt ve obua ile de çalınabilen...

HACI ÂRİF BEY (bestekâr) TÜRK mûsıkîsinin en büyük şarkı bestekârlarından, 1831 yılında İstanbul'da doğdu. Eyüp Şer-i mahkemesi kâtibi Ebubekir Efendi'nin oğlu. İlkokulda sesinin güzelliğiyle dikkat çekti. Zekâi Dede'den, Eyubî Mehmed Bey'den, İsmail Dede Efendi'den, Hâşim Bey'den eser meşketti. İyi mûsıkî ve nota bilgisi olmamakla beraber, binlerce eseri ezberledi ve gençlik yıllarından başlayarak pek parlak şarkılarıyla dikkati çekti. 13 yaşında Muzıka-yı Hümayun'a girdi. 20 yaşında Sultan Mecid'e "mabeynci" oldu. Sarayın Çerkes câriyelerinden üç kızla evlendi (Çeşmidilber, Zülfinigâr, Nigârnîk hanımlar). "Mabeyncilik" ve "serhanendelik" yaptı. Hacca gitti. İran şahı tarafından Tahran sarayına davet edildiyse de, padişah izin...

TRABZONLU ÂRİFÎ (şâir) DİVAN şâiri ve mutasavvıf, (doğum yılı ?). Bursa'da "müderrislik", İzmir ve Kahire'de "kadılık" yaptı. "Bayramî" tarikatına girdi. Bilgili ve şiirlerinde ilminin izleri görülen bir şâirdi. Bu yüzden kendisine; "Ârifî", "Maruf Çelebi" gibi unvanlar verilmişti. Pâdişah 3. Murad adına "Reşehat Tercümesi"ni yazdı. Bir de "Kaside-i Bürde Şerhi" vardır. Trabzonlu Ârifî, 1583 yılında Kahire'de vefat etti.

LUDOVİCO ARİOSTO (şâir) İTALYAN şâir, 1474 yılında Reccio Emilia'da doğdu. Soylu bir ailedendi. Ercole I d'Este'nin hizmetinde olan babası ölünce, 9 kardeşine bakabilmek için Ercole I 'in kardinal oğlunun hizmetine girdi (1503). Kardinalin Canossa valisi, elçisi, habercisi, yol ve savaş arkadaşı oldu. "Satire" adlı eserinde, durumundan şikâyetçidir. Buda başpiskoposluğuna tayin edilen kardinal ile Macaristan'a gitmedi. Yeni Este dükü Alfonso'nun hizmetine girdi ve Garfagnana valisi oldu. Özlediği "sessiz" hayata 1525 yılında kavuştu ve Ferrara'da karısıyla beraber yaşadı. Kültüre tutkun, hayâli engin olan bu ince şâirin duygulu mizacı, yazdığı 7 "satire"de (1517-25) kendini gösterir. Ivır-zıvır işlerle uğraşmaktan duyduğu...

MARCEL ARLAND (yazar) FRANSIZ yazar, 1899 yılında Varennes-sur-Amance'da doğdu. Önce öğretmendi. Çeşitli roman, masal ve hikâyeler yazdı. Bunların başlıcaları : "Monique (1926)", "Acı Çeken Ruhlar (1927)", "Düzen (1929)", "Su ve Ateş (1956)", "Soluk Soluğa (1960)", "Büyük Af (1965)". Arland, titiz bir yazardır : "Canlılar (1934)", "Bağışlama (1941)" gibi hikâyeleri ve "Size Yazıyorum (1960-63)" adlı samimî denemelerinde üstün bir anlatıma ulaşır. "Modern Resmin Kroniği (1949)", "Fransız Şiiri Antolojisi (1941)" ve "Fransız Nesri (1951)" adlı tenkitler de yayınladı. J. Paulhan ile Nouvelle Revue Française'in müdürlüğünü paylaşan Marcel Arland, 1986' da Sauveur-sur-École'de öldü.

LUDWİG JOACHİM ARNİM (şâir, romancı) ALMAN şâir ve romancı, (Achim von Arnim), 1781 yılında Berlin'de doğdu. Prusyalı soylu bir taşra ailesinin çocuğu. Şiirli bir dille yazdığı romanlarıyla tanındı. Eserlerinde, hayâle ve şaşırtıcılığa önemli bir yer verdi : "Kontes Dolores'in Yoksulluğu, Zenginliği, Günahı ve Pişmanlığı (1810)", "Mısırlı İsabella (1812-18)", "Krallığın Bekçileri (1817)". Clemens Brentano ile beraber Alman halk şarkılarını, "Çocuğun Sihirli Borusu (1806-08)" başlığı altında topladı. Gerek bu derleme, gerek Brentano ile beraber kurduğu ve sonra, "Avutucu Yalnızlık" adıyla yeniden yayınladığı, "Yalnızlığa Çekilenlerin Dergisi (1808)", 19. yy. Alman şiirini etkiledi. Eşi Elisabeth Brentano (Bettina) da sosyal...

ARNOLD MATTHEW (şâir) İNGİLİZ şâir ve tenkitçi, 1822 yılında Staines yakınında, Laleham'de doğdu. Thomas Arnold'un oğlu. Rugby ve Oxford'da okudu. 1843' de büyük şiir ödülünü Oxford'da kazandı. 1851' de Millî Eğitim müfettişliğine, 1857' de Oxford üniversitesi edebiyat profesörlüğüne atandı. "A." imzasıyla iki şiir derlemesi yayınladı : "Yoldan Çıkmış Zevk Düşkünü ve Başka Şiirler (1849)", "Empedokles Etna'da (1852)". 1853' de gerçek adıyla yeni bir şiir kitabı çıkardı : "Poems". 1858' de önsözünde Yunan trajedisinin ilkelerini açıkladığı "Merope" trajedisini, 1861' de "Homeros"un nasıl çevrilmesi gerektiğini inceleyen "On Translating Homer: Last Words"ü yayınladı. Kıta Avrupası'nda uygulanan "pedagoji" yöntemlerini incelemekle...

THÉODORE AUBANEL (şâir) PROVANS diliyle yazan Fransız şâir, 1829 yılında Avignon'da doğdu. Yayıncılık yaptı. Provans dilinin yeniden canlandırılması maksadıyla yapılan çalışmalara katıldı, ama 1878' den sonra bu akımdan ayrıldı. Eserleri : "Yarı Açılmış Nar (övgü, ağıt, soneler - 1860)", "Avignon Kızları (şiirler - 1885)", "Günah Ekmeği (oyun)", "Çoban (oyun)". Başpiskoposluğa "dinsiz" diye ihbar edilince, kilisenin emirlerine boyun eğdi ve "Avignon Kızları (li Fiho d'Avignoun)" adlı eserinin nüshalarından çoğunu yaktı. Théodore Aubanel, 1886' da Avignon'da öldü.

ESPRİT AUBER (bestekâr) FRANSIZ bestekâr, 1782 yılında Caen'de doğdu. Enstitü üyesi (1829), Paris Konservatuarı müdürü (1842), İmparatorluk kilisesi müzik yönetmeni (1857) oldu. İngiltere'de ticaret hayatına atıldıktan sonra, türlü çalgılar için "konçertolar" besteledi. Sonra tiyatroya yöneldi. İlk büyük başarısını "Şatolu Çoban Kızı (1820)" ile elde etti. 1823' den sonra, Scribe ile işbirliği yaptı (Leicester). Boieldieu'dan sonra, "opera-komik"in son büyük temsilcisidir: "Duvarcı (1825)", "Fra Diavolo (1830)", "Tacın Elmasları (1841)", "Manon Lescaut (1856)" bu türden eserlerdir. Şaheserinin "Portici'li Dilsiz Kız (1828)" operası olduğu söylenebilir. Wagner, bu operanın "orkestrasyonuna" ve "korolarına" hayran kalmıştı. Esprit...

TONY AUBİN (bestekâr) FRANSIZ bestekâr ve orkestra şefi, 1907 yılında Paris'de doğdu. Paris konservatuarında, Noël Gallon ile "füg", Paul Dukas ile "kompozisyon" çalıştı. 1930' da "Actéon" adlı bestesiyle Roma ödülünü kazandı. Eserlerindeki geniş ve dengeli kuruluş Franck ve Dukas'nın etkilerini taşır. Ustalıklı armoni anlayışı ve zarif yazısı onu Fauré ve Ravel'e yaklaştırır. Eserleri : Senfoniler (1935 - 1961), "Tema ve Çeşitlemeler", piyano ve orkestra için sonat, "Amansız Takip" adlı senfonik scherzo, "Danimarka Suiti", Suarès'in eserinden esinlenen "Cressida". 1946' dan beri Paris konservatuarında "kompozisyon" öğretmenliği yapan Tony Aubin, 1981' de Paris'de öldü.

TONY AUBİN (bestekâr) FRANSIZ bestekâr ve orkestra şefi, 1907 yılında Paris'de doğdu. Paris konservatuarında, Noël Gallon ile "füg", Paul Dukas ile "kompozisyon" çalıştı. 1930' da "Actéon" adlı bestesiyle Roma ödülünü kazandı. Eserlerindeki geniş ve dengeli kuruluş Franck ve Dukas'nın etkilerini taşır. Ustalıklı armoni anlayışı ve zarif yazısı onu Fauré ve Ravel'e yaklaştırır. Eserleri : Senfoniler (1935 - 1961), "Tema ve Çeşitlemeler", piyano ve orkestra için sonat, "Amansız Takip" adlı senfonik scherzo, "Danimarka Suiti", Suarès'in eserinden esinlenen "Cressida". 1946' dan beri Paris konservatuarında "kompozisyon" öğretmenliği yapan Tony Aubin, 1981' de Paris'de öldü.

JACQUES AUDİBERTİ (yazar) FRANSIZ yazar, 1899 yılında Antibes'de doğdu. Şiirlerinde Mallarmé'nin etkisi görülür. Romanlarında; ilginç lirik, kimi zaman da gülünç istiareler ve benzetme bolluğu içinde gerçek ile hayâl birbirine karışır. Şiir ve romanları : "İnsan Soyu (1937)", "Tonlarca Tohum (1941)", "Daima (1944)", "Kale (1935)", "Abraxas (1938)", "Katliam (1942)", "Tanrısalın Dönüşü (1943)", "Marie Dubois (1942)", "Bahçeler ve Irmaklar (1954)". Bu eserlerinde; destan, trajedi, duygululuk veya mizah gibi her tarz ve türü denedi. Piyesleri : "Quoat, Quoat (1946)", "Kötülük Kol Geziyor (1947)", "Öküzün Karıları ve Kara Bayram (1948)", "Kızoğlan Kız (1950)", "Vücuttaki Karınca (1961)", "La Brigitta (1962)". Dil zenginliği, coşkun hayâl...

CLAUDE AUGÉ (sözlük yazarı) FRANSIZ yayıncı ve sözlük yazarı, 1854 yılında L'İsle-Jourdain'de doğdu. Larousse kitabevine girmek için öğretmenliği bıraktı. 1885' de bu kitabevinin müdürlerinden biri oldu. Önce "müzik" eğitimi için açık ve net bir metotla eserler yazmaya başladı. Ortaöğretim için "Tarih Dersleri" ve "Dilbilgisi Dersleri" adıyla kitaplar yazdı (1890-95). Daha çok Pierre Larousse'dan sonra, yetkiyle yönettiği sözlüklerle tanındı : 7 ciltlik "Nouveau Larousse İllustré (1879-1904)", "Dictionnaire Complet İllustré (1889)", "Petit Larousse İllustré (1906)". 1907' de "Larousse Mensuel İllustré"yi kurdu. "Larousse Pour Tous (1907)", "Larousse Universel (1922)", "Nouveau Petit Larousse İllustré (1924)". Çalışkan, geniş görüşlü...

LOUİS AUBERT (bestekâr) FRANSIZ bestekar, 1877 yılında Paramé'de doğdu. Öğrenimini; Lavignac, Diemer ve Fauré'nin yanında yaptı. Çok genç yaşta "piyanist" oldu. 1956' da Paris Güzel Sanatlar akademisi üyeliğine seçildi. Louis Aubert, 1968' de Paris'de öldü. Orkestra eserleri : "Habanera (1919)", "Teklifler", "Şatobrian'ın Mezarı". Sahne eserleri : "Mavi Orman (1909)", "Büyülü Gece". Sinema eseri : "Güzel Helen (1955)". Çalgı eseri : "Dümen Suları". Vokal eserler : "Altı Arap Şiiri", "Sonbahar Şafakları".

ÉMİLE AUGİER (tiyatro yazarı) FRANSIZ tiyatro yazarı, 1820 yılında Drôme, Valence'de doğdu. Önce Ponsard ile "sağduyu okulu"nun etkisinde kalarak, bir çeşit Yunan taklidi olan "Baldıran (1844)", "Flütçü (1851)" ile konusu Rönesans İtalya'sında geçen "Macera Kadını (1848)" adlı oyunları vardır. Sonra, çağının törelerini yansıtan "Gabrielle (1850)" adlı komedisiyle yolunu buldu. Tiyatro eserleri iki gruba ayrılır : Örf ve âdet komedileri, sosyal komediler. Birinci grupta yer alan eserler : "Olimpos'un Düğünü (1855)" (kontes olduktan sonra geçmişin özlemini çeken bir saray yosmasını sahneler), "Yaldızlı Kemer (1855)" (Dumas fils'ten önce para konusunu ele alır), "Yoksul Dişi Aslanlar (1858)" (burjuva toplumundaki fuhşu işler), "Yaman Bir...

JANE AUSTEN (romancı) İNGİLİZ kadın romancı, 1775 yılında Hampshire, Steventon'da doğdu. Protestan papazı olan babası tarafından yetiştirildi. 1797-98' de iki roman yazdı : 1811' de yayınlanan "Sağduyu ve Duyarlık" ve 1813' de yayınlanan "Gurur ve Önyargı" adlı romanları, üzerinde yazarın ismi olmaksızın basıldı. Daha sonraki "Mansfield Park (1814)", "Emma (1816)" ve "Northanger Manastırı (1817)" adlı eserleri de aynı şekilde yazarın ismi konulmadan basılmıştır. 1817 yılında Winchester'da verem hastalığından öldüğü zaman (yaş 42), ismi pek az kimse tarafından biliniyordu. İngiliz orta sınıf insanının yaşayışını ustalıkla anlatan romanları, ancak ölümünden 20 sene sonra büyük bir ün kazandı. Jane Austen, derinliğe inebilen, keskin...

GEORGES AURİC (bestekâr) FRANSIZ bestekar, 1899 yılında Lodève'de doğdu. Paris konservatuarında, Caussade'ın "kontrpuan" ve "füg" sınıfında ders gördü. Schola Cantorum müzik okulunda, Vincent d'İndy'nin derslerine devam etti. "Altılar grubu"na katıldı. Eserlerinde; Chabrier, Messager, Satie ve Stravinski'nin etkileri görülür. İlk yazdığı eserlerde, halk sanatının etkisiyle aristokratça zevk birbirine karışmış haldedir (piyano için sonatinler, pastoraller, doğaçlamalar, insan sesi için melodiler; "Les Fâcheux", "Gemiciler", "la Pastorale" gibi baleler). İkinci grup eserlerinde, daha geniş, güçlü ve üstün bir estetiğe ulaşır (fa tonunda piyano sonatı, "Phèdre" balesi, "Ressam ve Modeli"). Çok sayıda film müziği besteledi : "Ebedî...

ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR (yazar) TÜRK yazar, iktisatçı, 1897 yılında Edirne'de doğdu. Edirne Muallim mektebini bitirdi (1918). Rusya'ya gitti (1919). Azerbaycan, Dağıstan ve Gürcistan'da bir süre öğretmenlik yaptı. Moskova üniversitesini bitirdi (1924). Türkiye'ye döndükten sonra, siyasî faaliyet sebebiyle, Ankara İstiklâl mahkemesince 10 sene hapis cezası aldı (1925). 1,5 sene sonra "genel aftan" yararlandı. Devlet hizmetine alındı : Yüksek ve Teknik Öğretim Umum müdür muavini (1928-30), Ankara Belediyesi İktisat müdürü (1930-36), Ankara Ticaret Lisesi müdürü (1936-38), İktisat Vekâleti Sanayi Tetkik heyeti reisi (1938-47) ve Başbakanlık Yüksek Murakabe Heyeti üyesi (1947-51) olan Şevket Süreyya Aydemir, 1976' da Ankara'da vefat...

FAZIL AHMET AYKAÇ (şâir, yazar) TÜRK şâir ve yazar, 1884 yılında İstanbul'da doğdu. Orta öğrenimini Gümüşhane rüştiyesinde, Musul idâdîsinde, İstanbul Fransız lisesinde yaptı. Bir süre Sanayii Nefise mektebi, "mimarlık" bölümüne devam etti. Derslerini mektupla takip ettiği Paris Siyasal Bilgiler fakültesini bitirdi. Celâl Sahir'in yayınladığı "Seyyare" gazetesindeki "başmakaleleri" beğenilerek Dârülmuallimin'e (erkek öğretmen okulu), edebiyat ve felsefe öğretmeni tayin edildi (1910-18). Daha sonra; Sanayii Nefise, İstanbul ve Galatasaray liselerinde 20 seneye yakın öğretmenlik yaptı. 4. Seçim döneminde; Elâzığ Milletvekili seçildi (1927). Yazı hayatına "Fecr-i Âti" grubunda girdi. Çeşitli dergi ve gazetelerde; eğitime, psikolojiye...