Şairler / Yazarlar

ARNOLD MATTHEW (şâir) İNGİLİZ şâir ve tenkitçi, 1822 yılında Staines yakınında, Laleham'de doğdu. Thomas Arnold'un oğlu. Rugby ve Oxford'da okudu. 1843' de büyük şiir ödülünü Oxford'da kazandı. 1851' de Millî Eğitim müfettişliğine, 1857' de Oxford üniversitesi edebiyat profesörlüğüne atandı. "A." imzasıyla iki şiir derlemesi yayınladı : "Yoldan Çıkmış Zevk Düşkünü ve Başka Şiirler (1849)", "Empedokles Etna'da (1852)". 1853' de gerçek adıyla yeni bir şiir kitabı çıkardı : "Poems". 1858' de önsözünde Yunan trajedisinin ilkelerini açıkladığı "Merope" trajedisini, 1861' de "Homeros"un nasıl çevrilmesi gerektiğini inceleyen "On Translating Homer: Last Words"ü yayınladı. Kıta Avrupası'nda uygulanan "pedagoji" yöntemlerini incelemekle...

THÉODORE AUBANEL (şâir) PROVANS diliyle yazan Fransız şâir, 1829 yılında Avignon'da doğdu. Yayıncılık yaptı. Provans dilinin yeniden canlandırılması maksadıyla yapılan çalışmalara katıldı, ama 1878' den sonra bu akımdan ayrıldı. Eserleri : "Yarı Açılmış Nar (övgü, ağıt, soneler - 1860)", "Avignon Kızları (şiirler - 1885)", "Günah Ekmeği (oyun)", "Çoban (oyun)". Başpiskoposluğa "dinsiz" diye ihbar edilince, kilisenin emirlerine boyun eğdi ve "Avignon Kızları (li Fiho d'Avignoun)" adlı eserinin nüshalarından çoğunu yaktı. Théodore Aubanel, 1886' da Avignon'da öldü.

ESPRİT AUBER (bestekâr) FRANSIZ bestekâr, 1782 yılında Caen'de doğdu. Enstitü üyesi (1829), Paris Konservatuarı müdürü (1842), İmparatorluk kilisesi müzik yönetmeni (1857) oldu. İngiltere'de ticaret hayatına atıldıktan sonra, türlü çalgılar için "konçertolar" besteledi. Sonra tiyatroya yöneldi. İlk büyük başarısını "Şatolu Çoban Kızı (1820)" ile elde etti. 1823' den sonra, Scribe ile işbirliği yaptı (Leicester). Boieldieu'dan sonra, "opera-komik"in son büyük temsilcisidir: "Duvarcı (1825)", "Fra Diavolo (1830)", "Tacın Elmasları (1841)", "Manon Lescaut (1856)" bu türden eserlerdir. Şaheserinin "Portici'li Dilsiz Kız (1828)" operası olduğu söylenebilir. Wagner, bu operanın "orkestrasyonuna" ve "korolarına" hayran kalmıştı. Esprit...

TONY AUBİN (bestekâr) FRANSIZ bestekâr ve orkestra şefi, 1907 yılında Paris'de doğdu. Paris konservatuarında, Noël Gallon ile "füg", Paul Dukas ile "kompozisyon" çalıştı. 1930' da "Actéon" adlı bestesiyle Roma ödülünü kazandı. Eserlerindeki geniş ve dengeli kuruluş Franck ve Dukas'nın etkilerini taşır. Ustalıklı armoni anlayışı ve zarif yazısı onu Fauré ve Ravel'e yaklaştırır. Eserleri : Senfoniler (1935 - 1961), "Tema ve Çeşitlemeler", piyano ve orkestra için sonat, "Amansız Takip" adlı senfonik scherzo, "Danimarka Suiti", Suarès'in eserinden esinlenen "Cressida". 1946' dan beri Paris konservatuarında "kompozisyon" öğretmenliği yapan Tony Aubin, 1981' de Paris'de öldü.

TONY AUBİN (bestekâr) FRANSIZ bestekâr ve orkestra şefi, 1907 yılında Paris'de doğdu. Paris konservatuarında, Noël Gallon ile "füg", Paul Dukas ile "kompozisyon" çalıştı. 1930' da "Actéon" adlı bestesiyle Roma ödülünü kazandı. Eserlerindeki geniş ve dengeli kuruluş Franck ve Dukas'nın etkilerini taşır. Ustalıklı armoni anlayışı ve zarif yazısı onu Fauré ve Ravel'e yaklaştırır. Eserleri : Senfoniler (1935 - 1961), "Tema ve Çeşitlemeler", piyano ve orkestra için sonat, "Amansız Takip" adlı senfonik scherzo, "Danimarka Suiti", Suarès'in eserinden esinlenen "Cressida". 1946' dan beri Paris konservatuarında "kompozisyon" öğretmenliği yapan Tony Aubin, 1981' de Paris'de öldü.

JACQUES AUDİBERTİ (yazar) FRANSIZ yazar, 1899 yılında Antibes'de doğdu. Şiirlerinde Mallarmé'nin etkisi görülür. Romanlarında; ilginç lirik, kimi zaman da gülünç istiareler ve benzetme bolluğu içinde gerçek ile hayâl birbirine karışır. Şiir ve romanları : "İnsan Soyu (1937)", "Tonlarca Tohum (1941)", "Daima (1944)", "Kale (1935)", "Abraxas (1938)", "Katliam (1942)", "Tanrısalın Dönüşü (1943)", "Marie Dubois (1942)", "Bahçeler ve Irmaklar (1954)". Bu eserlerinde; destan, trajedi, duygululuk veya mizah gibi her tarz ve türü denedi. Piyesleri : "Quoat, Quoat (1946)", "Kötülük Kol Geziyor (1947)", "Öküzün Karıları ve Kara Bayram (1948)", "Kızoğlan Kız (1950)", "Vücuttaki Karınca (1961)", "La Brigitta (1962)". Dil zenginliği, coşkun hayâl...

CLAUDE AUGÉ (sözlük yazarı) FRANSIZ yayıncı ve sözlük yazarı, 1854 yılında L'İsle-Jourdain'de doğdu. Larousse kitabevine girmek için öğretmenliği bıraktı. 1885' de bu kitabevinin müdürlerinden biri oldu. Önce "müzik" eğitimi için açık ve net bir metotla eserler yazmaya başladı. Ortaöğretim için "Tarih Dersleri" ve "Dilbilgisi Dersleri" adıyla kitaplar yazdı (1890-95). Daha çok Pierre Larousse'dan sonra, yetkiyle yönettiği sözlüklerle tanındı : 7 ciltlik "Nouveau Larousse İllustré (1879-1904)", "Dictionnaire Complet İllustré (1889)", "Petit Larousse İllustré (1906)". 1907' de "Larousse Mensuel İllustré"yi kurdu. "Larousse Pour Tous (1907)", "Larousse Universel (1922)", "Nouveau Petit Larousse İllustré (1924)". Çalışkan, geniş görüşlü...

LOUİS AUBERT (bestekâr) FRANSIZ bestekar, 1877 yılında Paramé'de doğdu. Öğrenimini; Lavignac, Diemer ve Fauré'nin yanında yaptı. Çok genç yaşta "piyanist" oldu. 1956' da Paris Güzel Sanatlar akademisi üyeliğine seçildi. Louis Aubert, 1968' de Paris'de öldü. Orkestra eserleri : "Habanera (1919)", "Teklifler", "Şatobrian'ın Mezarı". Sahne eserleri : "Mavi Orman (1909)", "Büyülü Gece". Sinema eseri : "Güzel Helen (1955)". Çalgı eseri : "Dümen Suları". Vokal eserler : "Altı Arap Şiiri", "Sonbahar Şafakları".

ÉMİLE AUGİER (tiyatro yazarı) FRANSIZ tiyatro yazarı, 1820 yılında Drôme, Valence'de doğdu. Önce Ponsard ile "sağduyu okulu"nun etkisinde kalarak, bir çeşit Yunan taklidi olan "Baldıran (1844)", "Flütçü (1851)" ile konusu Rönesans İtalya'sında geçen "Macera Kadını (1848)" adlı oyunları vardır. Sonra, çağının törelerini yansıtan "Gabrielle (1850)" adlı komedisiyle yolunu buldu. Tiyatro eserleri iki gruba ayrılır : Örf ve âdet komedileri, sosyal komediler. Birinci grupta yer alan eserler : "Olimpos'un Düğünü (1855)" (kontes olduktan sonra geçmişin özlemini çeken bir saray yosmasını sahneler), "Yaldızlı Kemer (1855)" (Dumas fils'ten önce para konusunu ele alır), "Yoksul Dişi Aslanlar (1858)" (burjuva toplumundaki fuhşu işler), "Yaman Bir...

JANE AUSTEN (romancı) İNGİLİZ kadın romancı, 1775 yılında Hampshire, Steventon'da doğdu. Protestan papazı olan babası tarafından yetiştirildi. 1797-98' de iki roman yazdı : 1811' de yayınlanan "Sağduyu ve Duyarlık" ve 1813' de yayınlanan "Gurur ve Önyargı" adlı romanları, üzerinde yazarın ismi olmaksızın basıldı. Daha sonraki "Mansfield Park (1814)", "Emma (1816)" ve "Northanger Manastırı (1817)" adlı eserleri de aynı şekilde yazarın ismi konulmadan basılmıştır. 1817 yılında Winchester'da verem hastalığından öldüğü zaman (yaş 42), ismi pek az kimse tarafından biliniyordu. İngiliz orta sınıf insanının yaşayışını ustalıkla anlatan romanları, ancak ölümünden 20 sene sonra büyük bir ün kazandı. Jane Austen, derinliğe inebilen, keskin...

GEORGES AURİC (bestekâr) FRANSIZ bestekar, 1899 yılında Lodève'de doğdu. Paris konservatuarında, Caussade'ın "kontrpuan" ve "füg" sınıfında ders gördü. Schola Cantorum müzik okulunda, Vincent d'İndy'nin derslerine devam etti. "Altılar grubu"na katıldı. Eserlerinde; Chabrier, Messager, Satie ve Stravinski'nin etkileri görülür. İlk yazdığı eserlerde, halk sanatının etkisiyle aristokratça zevk birbirine karışmış haldedir (piyano için sonatinler, pastoraller, doğaçlamalar, insan sesi için melodiler; "Les Fâcheux", "Gemiciler", "la Pastorale" gibi baleler). İkinci grup eserlerinde, daha geniş, güçlü ve üstün bir estetiğe ulaşır (fa tonunda piyano sonatı, "Phèdre" balesi, "Ressam ve Modeli"). Çok sayıda film müziği besteledi : "Ebedî...

ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR (yazar) TÜRK yazar, iktisatçı, 1897 yılında Edirne'de doğdu. Edirne Muallim mektebini bitirdi (1918). Rusya'ya gitti (1919). Azerbaycan, Dağıstan ve Gürcistan'da bir süre öğretmenlik yaptı. Moskova üniversitesini bitirdi (1924). Türkiye'ye döndükten sonra, siyasî faaliyet sebebiyle, Ankara İstiklâl mahkemesince 10 sene hapis cezası aldı (1925). 1,5 sene sonra "genel aftan" yararlandı. Devlet hizmetine alındı : Yüksek ve Teknik Öğretim Umum müdür muavini (1928-30), Ankara Belediyesi İktisat müdürü (1930-36), Ankara Ticaret Lisesi müdürü (1936-38), İktisat Vekâleti Sanayi Tetkik heyeti reisi (1938-47) ve Başbakanlık Yüksek Murakabe Heyeti üyesi (1947-51) olan Şevket Süreyya Aydemir, 1976' da Ankara'da vefat...

FAZIL AHMET AYKAÇ (şâir, yazar) TÜRK şâir ve yazar, 1884 yılında İstanbul'da doğdu. Orta öğrenimini Gümüşhane rüştiyesinde, Musul idâdîsinde, İstanbul Fransız lisesinde yaptı. Bir süre Sanayii Nefise mektebi, "mimarlık" bölümüne devam etti. Derslerini mektupla takip ettiği Paris Siyasal Bilgiler fakültesini bitirdi. Celâl Sahir'in yayınladığı "Seyyare" gazetesindeki "başmakaleleri" beğenilerek Dârülmuallimin'e (erkek öğretmen okulu), edebiyat ve felsefe öğretmeni tayin edildi (1910-18). Daha sonra; Sanayii Nefise, İstanbul ve Galatasaray liselerinde 20 seneye yakın öğretmenlik yaptı. 4. Seçim döneminde; Elâzığ Milletvekili seçildi (1927). Yazı hayatına "Fecr-i Âti" grubunda girdi. Çeşitli dergi ve gazetelerde; eğitime, psikolojiye...

YENİŞEHİRLİ AVNÎ (şâir) DİVAN şâiri (Hüseyin Avnî), 1826 yılında Yenişehir'de (Bursa) doğdu. Fener eşrafından Sıdkî Ebu Bekir Paşa'nın oğludur. Devrinde Avrupalılaşan Türk edebiyatına rağmen "divan tarzı" söyleyişe sadık kaldı ve bu tarz şiirleriyle haklı ve büyük bir şöhret kazandı. Öğrenimini memleketinde yaptı, sonra memuriyet hayatına girdi. Bağdat'ta "divan kâtipliği", İstanbul'da "Bidayet mahkemesi" azalığı yaptı. "Mevlevî" tarikatına mensuptu. 1883' de vefat edince, İstanbul, Eyüp'te "Bahariye mevlevîhanesine" defnedilmiştir. Türkçe şiirlerinde; Nef 'î, Fuzulî gibi büyük divan şâirlerine hayranlığı hissedilen Avnî, divan tarzı söyleyişin bütün inceliklerini ve tekniğini bilen kuvvetli bir şâirdi. Devrinde, Muallim Naci'den...

HENRİ CONSCİENCE (yazar) BELÇİKALI yazar, 1812 yılında Anvers'de doğdu. Flaman dilinde eser verdi. Bir Fransız astsubayı ile Brabant'lı bir kadının oğlu. 1830' dan 1836' ya kadar orduda vazife aldı. Önce şarkılarıyla tanındı. Büyük bir başarı kazanan "Mucizeler Yılı (1837)" flaman dilinde yazdığı ilk eserdir. Flamanlar'ın Fransızlar'a karşı savaşını anlatan "Flandre Aslanı (1838)" adlı romanı, yeni flaman edebiyatını müjdeler. Sonra; "Jacob van Artevelde (1849)", "Köylüler Savaşı (1853)", "Batavia (1858)" gibi tarihî roman ve hikâyeler yazdı. Ününü daha çok; köy tasvirlerine, töreleri dile getirmesine, hikâyelerindeki ahlâk anlayışına ve canlılığa borçludur. Henri Conscience 1883' de Brüksel'de vefat etti. Bu türde verdiği...

MARCEL AYMÉ (romancı) FRANSIZ roman ve tiyatro yazarı, 1902 yılında Joigny'de doğdu. Birçok roman ve hikâye yazdı : "Yakacak Odun (1927)", "Adsız Sokak (1930)", şaheseri sayılan "Yeşil Kısrak (1933)", "Gustalin (1938)", "Yasadışı Öküz (1939)", "Duvargeçen (1942)", "Geride (1950)". Sert alaycılığını, belirli bir duyarlıkla bağdaştırır. Eserlerinin çoğu; katı gerçekçiliği ve güzel diliyle, halk masallarını andırır. Buna karşılık "açık saçıklıkta" aşırılığa vardığı söylenebilir. Çağdaş toplumu büyük bir canlılıkla yerdiği eserleri : "Seyahat (1941)", "Öğrenciler Yolu (1946)", "Uranus (1948)", "Kafa Rahatlığı (1949)", "Bilinmeyenin Çekmeceleri (1960)". Törelere karşı tutumunu tiyatro alanında da gösterir : "Lucienne İle Kasap (1947)"...

AZMÎ PİR AHMED (şâir) DİVAN şâiri ve bilgin, İstanbul'da doğdu (doğum yılı ?). Kınalızâde'den okudu. Rusçuk, Edirne ve İstanbul'da "müderrislik" yaptı. Kıbrıs adası "teftiş memuru" oldu. Şehzâde 3. Mehmed'e hocalık etti. Hüseyin Vâiz'in "Ahlâk-ı Muhsinî" adlı eserini, bazı bölümlerini kısaltıp, bazı bölümlerine ilâveler yaparak "Enis-ül Ârifin" adıyla Türkçe'ye çevirdi. Fars şâiri Hoca Muhammed Assar'ın "Mihr-ü Müşteri" adlı mesnevîsinin ancak bir kısmını Türkçe'ye çevirebildi. Azmî Pir Ahmed, 1582' de vefat etti. "Azmî" divan edebiyatında birçok şâirin ortak adıdır.

JOSE MARTİNEZ RUİZ AZORİN (yazar) İSPANYOL yazar, 1874 yılında Monovar'da doğdu. Eserleri : "Don Kişot'un Yolu", "İrade (1902)", "Küçük Bir Filozofun İtirafları (1906)", "Castilla (1912)", "Don Juan (1924)", "Şafak Sökmeyen Ada (1944)". Bütün romantik unsurları bir yana bırakarak, İspanya'nın gerçek ruhunu, ilginç tiplerini göstermeye çalıştı. Eleştiri denemeleri, ince zevkini, ustalığını ortaya koyar : "Klâsikler ve Modernler (1913)", "Edebî Değerler (1913)", "Racine ve Moliére (1925)". Son eserlerinde, insanın iç dünyasını inceler (Felix Vargas). Eleştirilerini, romanlarını ve hikâyelerini bir araya getirdi : "Obras Completas (1947 - 1954)". Jose Martinez Ruiz Azorin, 1967' de Madrid'de öldü.

ŞEYH AZİZÎ (şâir) ŞEYH AZİZÎ (şâir) TEKKE şâiri, (halvetî, şeyh). Doğum yılı ?. İlâhîlerine "mecmualarda" rastlanır. Bunların bazıları bestelenmiş ve meşhur olmuştur. Şeyh Azizî, 1594' de vefat etti. "Azizî", bazı divan şâirlerinin ortak adıdır. Resim, Ali Emirî kütüphanesinden (İstanbul).

JEAN ANTOİNE DE BAİF (şâir) FRANSIZ şâir, 1532 yılında Venedik'te doğdu. Lazare de Baif'in evlilik dışı oğlu. Dorat'nın öğrencisiydi. La Pléiade'a (7 şâirden oluşan edebî grup) katıldı. 1570' de bestekâr Thibault de Courville ile beraber bir müzik ve şiir akademisi kurdu. Bu kurum sonraları 3. Henry tarafından "Saray Akademisi" haline getirildi. Eserleri : Petrarca'nın etkisinde yazdığı "Melina'nın Aşkları (1552)" ve "Francine'in Aşkı (1555)". Plautus'un, Miles Gloriosus'dan uyguladığı "Yiğit" adlı komedi. Martial'ın etkisi altında yazdığı "Eğlencelik (1573)" ve "Taklitler, Hikmetler ve Atasözleri (1576)". Bu son eserdeki özdeyişli şiirleriyle büyük bir yenilik getirmiştir. Bilgin yanı, şâirliğinden daha ağırdır. Vezin bakımından...